23.11.12

An cuma le Fianna Fáil?


Tá an-chuid ag déanamh imní do phobal na Gaeltachta agus na Gaeilge ach is beag atá Fianna Fáil ag rá faoi! (Seachas focal anois is arís ó Éamon Ó Cuív atá ina Úrlábhraí Talamhíochta don pháirtí, ar RnaG!)

Ciúnas  Fianna Fáil!
Rannpháirtíocht Sinn Féin
Tá úrbhlabhrí acu - Michael Kitt - ó thosaigh a tearma Dála seo ach is cosúil nár labhair sé ar an ábhar ó shin! Cinnte, níl ráiteas ar bith faoin nGaeltacht ar an suíomh ag an bpáirtí. (Suíomh, dála an scéal atá maslach do phobal na Gaeilge - níos lú Gaeilge na an 1.5% gur féidir leo gnó a dhéanamh i nGaeilge sa Roinn Oideachas! ).

Rinne mé cúardú sa suíomh agus ní bheadh fhios ag éinne go raibh an cúram sin air ach amháin go bhfuil sé ráite ina teideal -  "Current Spokesperson on Housing, Planning and Gaeltacht Affairs." (sic).

Má deintear cuardach don bhfocal "Gaeltacht" sa suíomh is beag atá le fáil faoi. Níl ach ceithre ráitaisí sa bhliain 2012.  Dhá ceann ó Éamon Ó Cuív, agus ceann an duine ón na Seanadóirí Ó Domhnaill agus Burke. Agus táid go léir i mBéarla!  Cé gur shiúil Fianna Fáil amach as a Dáil mar agóid i gcoinne an achta easnamhach Gaeltachta níl siad féin ráiteas i nGaeilge a éisiúint.

Tá ainm Éamon Uí Cuív luaite mar duine atá níos mó ná báúil don teanga ach fiú ar a shuíomh idirlín féin is beag ráiteas nuachta atá i nGaeilge. Tá siad go léir - nó an chuid is mó acu - éisithe leis an réamh ráiteas "Níl leagan aistrithe ar fáil." Tá an suíomh féin níos fearr ó thaobh na Gaeilge de ná suíomh a pháirtí, ach ní bheadh sé sin ró dheacair!

Déan comparáid le Sinn Féin, a compánaigh sa Freasúra! Níl an suíomh féin acu i bhfad níos fearr na Fianna Fáil ach ar a laghad tá cor ráiteas éisithe acu go dhá theangach. Sé an Seanadóir Trevor Ó Clochartaigh an Urlabhraí Gaeltachta agus níl comparáid ar bith idir eisean agus Michael Kitt. Is i nGaeilge agus Béarla na ráitaisí uaidh, agus ó duine nó dhó eile de feisirí an pháirtí sinn.

Tá mé tar éis an diospóireacht den bplé a bhí ag  Comhchoiste Oireachtais um Fhormhaoirsiú ar an tSeirbhís Phoiblí agus Achainíocha (Béarla) ar "Thuarascáil an Choimisinéara Teanga maidir le bronnadh marcanna bónais as inniúlacht sa Ghaeilge i gcomórtais inmheánacha sa Roinn Coimirce Sóisialaí." Bhi sé spéisiúil nár cuireadh ceist ar na stáitsheirbhísigh ach ag triúr, an Leas Cathaoirleach Ó Snodaigh (SF), An Seanadóir Ó Clochartaigh agus an Teachta Dála Peter Mathews (FG). (Feach leis ar ár mblag: An Coimisinéir agus Sir Humphery!)

Cá raibh ionadaí Fianna Fáil? Nó an cuma leo faoin deispeagadh a bhí á léiriú ag na stáitsheirbhísigh don Gaeilge do Phobal na Gaeilge agus don gCoimisinéir Teanga?





Share/Save/Bookmark

12.11.12

An Coimisinéir agus Sir Humphery

Ní raibh an Roinn sásta glacadh le moltaí an Choimisinéara ach ag an am céanna níor ceapadh go raibh sé “de dhualgas orainn an cás a thógaint ar scéim atá i bhfeidhm ar fud na státseirbhíse”

Bhí píosa againn ar Thuairisc Bliantiúil an Choimisinéara Teanga 2011 i mí Aibreán 2012. Leagadh béim ar dhá rud go speisialta.

An céad rud ná chás an Gharda Síochána nach raibh daoine le Gaeilge á cheapadh i nGaeltacht Dhún na nGall. Bhí sé soiléir go raibh an dlí á bhriseadh ag na Gardaí agus rinne an Coimisinéir roinnt moltaí. Bhí an cás seo réasúnta soiléir le thuiscint. Sé an dlí é gur ceart go mbeadh na Gardaí ann gur féidir leo gnó a dhéanamh i dteanga an phobal sa Ghaeltacht agus nach raibh siad ag claoí leis an dlí sin.

Sir Desmond & Sir Humphrey
Cás eile ar fad a bhí deacair domsa a thuiscint ina iomlán (nó ina chuid impleachtaí) a bhi sa dara rud a bhí árdaithe ag an Coimisinéir Teanga. Bhain sé le hearcaíocht sa Roinn Coimirce Sóisialaí. Léirigh dhá imscrúdú éagsúla a rinne Oifig an Choimisinéara, nár chomhlíon an Roinn go cuí na dualgais reachtúla teanga i dtaca le marcanna bónais a thabhairt d’inniúlacht sa Ghaeilge agus sa Bhéarla i gcomórtais inmheánacha ar leith d’ardú céime.

Bhí dhá rogha ag an Roinn le tógaint agus níor thógadar ceachtar den dá rud. Ní dhearna an Roinn achomhairc ar phointe dlí chun na hArd-Chúirte i gcoinne chinneadh an Choimisinéara Teanga mar abhí ceadaithe sa reachtaíocht acu. Mar sin sheas dearcadh an Choimisinéara ach fós féin theip uirthi moltaí na n-imscrúduithe a chur i bhfeidhm.

Ní raibh rud ar bith eile go mbfhéidir leis an gCoimisinéir Teanga a dhéanamh ach tuairisc a leagan ag Thithe an Oireachtais agus ba gnó ansin don Oireachtas céimeanna breise a thógáil, má mheas siad gur cuí sin a dhéanamh.

"Things reshted so!" mar a déarfadh Éamonn Kelly, an Seanachaí!

I rith na seachtaine rinne Comhchoiste Oireachtais um Fhormhaoirsiú ar an tSeirbhís Phoiblí agus Achainíocha (Béarla) breithniú ar "Thuarascáil an Choimisinéara Teanga maidir le bronnadh marcanna bónais as inniúlacht sa Ghaeilge i gcomórtais inmheánacha sa Roinn Coimirce Sóisialaí."

Tuarascáil an Choimisinéara Teanga maidir le Comórtais Inmheánacha sa Roinn Coimirce Sóisialaí: Mionphlé
(Tá an díospóireacht anseo - 17 leathanach - píosaí i mBearla agus píosaí i nGaeilge)
Bhí baill an choiste míshasta leis an dearcadh agus an meon ar an gcóras a bhí á léiriú ag na stáitsheirbhísigh. Seo an córas a bhí ceaptha feidhmiú ó 1975 in áit na Gaeilge ‘éigeantaí’ le cinntiú go mbeadh foireann le Gaeilge ar fáil ag gráid éagsúla sa Státseirbhís.

Níor thángthas ar aon chonclúid ar an gceist seo inné, ach beidh an Comhchoiste um Imscrúduithe, Formhaoirsiú agus Achaíníocha ag teacht le chéile arís i gceann coicíse ar 21 Samhain.

Leanann ráiteas ó Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge:
"Tharla nach raibh an Roinn sásta glacadh le moltaí an Choimisinéara ach ag an am céanna níor ceapadh go raibh sé “de dhualgas orainn an cás a thógaint ar scéim atá i bhfeidhm ar fud na státseirbhíse”, dar leis an Dr Orlagh Quinn, státseirbhíseach sinsearach leis an Roinn Coimirce Sóisialaí. Bhí ionadaí ón Roinn Caiteachais agus Athchóirithe Poiblí den tuairim chéanna.
Dúirt Patricia Coleman nach raibh aon dualgas achomharc a lorg sa chás nach raibh aon phointe dlí i gceist agus nárbh ionann léamh an Choimisinéara ar an scéal agus an léamh a bhí ag an Roinn Caiteachais agus Athchóirithe Poiblí. Thug sí aird ar an gcostas a bhainfeadh le cás cúirte a thionscnamh ar chleachtas atá fadbhunaithe sa státchóras. Tá léamh na Roinne bunaithe ar an gcleachtas atá ann go forleathan sa státchóras ó bhí 1975 ann."

Appalling Vista
In 1980, during an appeal by the Birmingham Six (who were later acquitted) Lord Denning judged that the men should be stopped from challenging legal decisions. He listed several reasons for not allowing their appeal:

"Just consider the course of events if their action were to proceed to trial ... If the six men failed it would mean that much time and money and worry would have been expended by many people to no good purpose. If they won, it would mean that the police were guilty of perjury; that they were guilty of violence and threats; that the confessions were involuntary and improperly admitted in evidence; and that the convictions were erroneous. ... That was such an appalling vista that every sensible person would say, "It cannot be right that these actions should go any further."
Níl tuairisc ar an ndíospóireacht foilsithe ag Tithe an Oireachtais go fóill, ach ag éisteacht leis na tuairiscí a bhí ar an Raidío agus ag breathnú ar na ráitaisí ó daoine a bhí i láthair is féidir roinnt tuairimí a beith ag duine!

Aigne dúnta!
Bhí aigne dúnta a léiriú go soiléir ag na stáit sheirbhisigh. Ní rabhadar fiú "cosantach" agus iad ag rá go raibh sé de nós agus cleachtas acu ar fud na státseirbhíse ar fad le 37 bliain gan marcanna bónais don Ghaeilge a thabhairt i gcás comórtais ardaithe céime ach amháin do na daoine sin a bhain ait amach ar na painéil deiridh ag críoch na gcomórtais d’arduithe céime.

Is ionann sin agus a rá nach bhfuair na mílte duine le Gaeilge sa státseirbhís aon aitheantas dá gcumas Gaeilge le 37 bliain anuas agus iad ag dul isteach i gcomórtais den chineál seo agus ní chreidim gur b’shin dáiríre a bhí i gceist ag Riche Ryan agus a chomhghleacaithe nuair a rinneadar an t-athrú ó Ghaeilge ‘éigeantacha’ i 1975. Ag an am sin rinneadh léirmhíniú an-teoranta, sriantach ar na dualgais i leith marcanna don Ghaeilge. Ach chuaigh na mílte ar chúrsaí lena gcuid Gaeilge a fheabhsú ag ceapadh go mbeadh marcanna acu dá bharr! (Féach leis "Teip iomlán" dár leis an Coimisinéir Teanga Feabhra 2012)

An argóint a léiríodh anois acu ná go rabhadar á dhéanamh mar seo le fada agus nach b’fhéadfadh siad a bheith mícheart! "Seo an bealach a rinneamar i gcónaí é, mar sin 'se an córas ceart é!"

Anois tá fhios againn cén fáth nach bhfuil daoine le Gaeilge ag gach leibhéal den státseirbhís. Is adhmhaill stairiúil é seo ag na státseirbhísí agus é bunaithe ar an gcoincheap “Ní fhéadfhaimíd go léir a bheith mícheart an t-am ar fad!”

Chuireann sé dearcadh "apalling vista" Lord Denning Shasana i dtaobh achomhairc Seisear Bhirmingham.

Nó bfhéidir an píosa seo ón gclár cáiliúil teilifíse "Yes Minister"
Sir Desmond: "Well, they placed their own interpretation on Treasury regulations. Someone has to interpret them."
Sir Humphrey: "What about the Treasury's interpretation?"
Sir Desmond: "It didn't seem appropriate."

Yes Prime Minister, Episode 4, Series 2“A Conflict of Interest”


Share/Save/Bookmark

6.11.12

Pleanáil teanga sa Ghaeltacht

"Tá deis againn anois difir súantasach a dhéanamh do stadas an Ghaeilge sa Ghaeltacht. Ná chaillimís é!"

Ni raibh mé ag an Oireachtas na Samhna i mbliana ach mar sin féin bhí mé, agus an-chuid, ábalta atmaisféar agus fiú craic na hoicáide a mhuthú tré na "meáin sóisialta," go mór mór tré twitter. Tré bheith ag leanúint an haischlib #onas12 bhí daoine a bhí i láthair i ndán a rá dúinne, nach raibh i láthair, cad a bhí ag tárlúint ann, torthaí chomortais, seoladh feachtais (mar 2013 Bliain na Gaeilge), leabhair, ocáid agus pictiúirí.

Tuairisc ar an Seiminéar san Irish Times (7 Samhain'12)
(7/11/2012)Ar maidin Sathairn bhí seiminéar ar "Straitéis don Ghaeilge ó Thuaidh agus cur i bhFeidhm Acht na Gaeltachta 2012. Bhí Aire Cultóir, Ealaíonn agus Fóileachta Stormont, Carál Ní Chuilín, Aire Stáit Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta Bhaile Átha Cliath, Donnchadh Mac Fhionnlaoich, Uachtarán Comhaltas Uladh, Niall Comer, agus, Urlabhraí Gaeltachta Conradh na Gaeilge, Cabríní de Barra. Bhí Uachtarán Chonradh na Gaeilge, Donnchadh Ó hAodha sa chathaoir.
Twitpic den bpainéal ag an seiminéar ag an Oireachtas 2012
Ateangaire, Carál Ní Chuileann, Donnchadh Mac Fhionnlaoich, Donnchadh Ó hAodh, Cabríní de Barra & Niall Comer
Ba léir ó na tuiteanna go raibh paisean láidir á léiriú ó na cainteoirí agus ón slua oll-mhór a bhí i láthair. D'éirigh sé teasaí ar uairibh go mór mór nuair a theastaigh ó Aire Stormont labhairt i mBearla agus go raibh fadhb áirithe leis an chóras ateangarachta. Bhí an túiteanna spéisiúl ar ndóigh agus seo sampla beag uatha:
Tús leadránach le horáid an Aire Stáit ach d'éirigh sé paiseanta i dtreo an deiridh. 'Éirigh as an diultachas & bí ar bhórd linn!'”
“Is fear Gaeltachta mise" - ráite ag an tAire McGinley fiche uair inniu.”

"Ní fheadar an dea smaoineamh é dhá ábhar a phlé ag seimineár amháin - an Ghaeltacht agus an Tuaisceart. An bhfaighidh siad a gceart?"
"Cabrini de Barra ag labhairt go macánta faoi bheith ag labhairt ar son na Gaeltachta agus í ag lua cás Dhónail Uí Chnáimhsí."
"Bualadh bos ollmhór i dtacaíocht ar Dónal Ó Chnáimhsí ag an seiminéar ansin. Cuma delighted ar an tAire!"
"Ard mholadh do Ghuth na Gaeltachta ón stáitse #OnaS12" agus é breá-tuillte acu :-)"
"Urlabhra Gaeltachta Chonradh na Gaeilge ag labhairt go paiseanta ar chursaí Gaeltachta ag an seiminéar seo!"
"An-phiosa csinte o Cabrini DeBarra. Ga le hacmhainni don phleanail teanga. An ceart aici!!"
"Má éisteann an Aire le Cabrini de Barra cloisfidh sé ceisteanna agus aischothú fiúntach, ní hionann agus diultachas."
"'Foras Na Gaeilge' trí fhocal a chuireann idir imní agus amhras ar ghniomhaithe teanga."
"- ba cheart don Aire Uí Chuilinn a hiníon (a fuair céim Gaeilge inné) a chur go dti an seimineár in áit Béarla a bhrú orainn."
Fiosracht!
D'éirigh an scríobhnóir seo fiosrach faoin méid a bhí le rá ag Cabríní de Barra a bhí mar cúis leis an tuíteanna thuas agus scríodh cuichí ag lorg téacs a hóráid le foilsiú. Fuair mé uaithí í agus bhí mé chun roinnt eagarthóireachta a dhéanamh air ach sílim go fiú é go léir a fhoilsiú le b'fhéidir eagrathóireacht eadtroim air. Is mar seo a labhair sí: -

Cabríní agus a cuid taithí
Is mise Cabríní de Barra agus is mise an chathaoirleach ar fochoiste Ghaeltachta an Chonartha faoi láthair. Ní aon saineolaí mé ar chúrsaí pleanála teanga. Níl aon Mháistreacht nó fiú céim sa phleanáil Teanga agam. Ach tá taithí agam ar an bproiséis go phraiticiúil.
Cabriní de Barra
Agallamh le Cabríní de Barra i mBeo Eanáir 2013:
Cabríní de Barra, Gníomhaí Laighneach sna Déisibh
I 2008 thosaigh mé i mbun oibre mar Bhainisteoir Teanga i nGaeltacht na nDéise faoin scéim Pleanála Teanga a bhí ag an Roinn Gnóthaí Pobail Tuaithe agus Gaeltachta, mar a bhí ann ag an am. Chaith mé dhá bhliain sa phost san go dtí gur chuireadh deireadh leis an scéim. Ansin chaith mé dhá bhliain mar an Bhainisteoir Forbartha le Chomhlucht Forbartha na nDéise sa Ghaeltacht céanna, do dtí gur éirigh mé as an bpost i Mí Bealtaine seo caite.

Mar Bhainisteoir Teanga ba é an ról a bhí agam agam ná tacú leis an bpobal an Ghaeilge a chur chun cinn mar ghnáth theanga labhartha an cheantair, bunaithe ar mheoin agus mian an phobal, mar a bhí léirithe i mór-shuirbhé na nDéise, a bhí déanta i 2006/2007 agus an Plean Teanga a d’éirí as san. Chuir mé straitéis le chéile chun a plean teanga a chur i bhfeidhm go phraiticiúil, le céimeanna réasúnta. Bhí mé ag obair faoi stiúir Chomhlucht Forbartha na nDéise, comhlucht pobal bhunaithe, agus bhí an obair ar fad ón bhun anuas.

Is deachair a bheith i d’úrlabhraí faoi láthair
Nuair a chonaic mé an postaer faoi seimineár seo (ar dheis), agus an teideal “úrlabhraí Gaeltachta” tugtha orm, bhí mé míchompórdach leis an dteideal. Táim i mo chónaí taobh amuigh d'aon limistéar Gaeltachta. Ní ó cheantar Gaeltachta mé, cé go ndeirim i gcónaí le daoine gur as an Ghaeltacht is mó mé, Gaeltacht Bhaile Átha Cliath!

Ach chur sé ag smaoineamh mé. Cé hiad na húrlabhraithe Gaeltachta? Measaim féin gur úrlabhraí iad aon duine atá roghnaithe nó togha ag pobal Ghaeltachta agus atá sásta seasamh suas do chearta an cheantar san. D’fhéadfá a rá gur úrlabhraí Gaeltachta é an Aire Stáit Mac Fhionnghaile agus é togha ag pobal Gaeltachta chun guth a thabhairt dóibh go náisiúnta. Bím ag smaoineamh freisin ar Guth na Gaeltachta agus an obair íontach atá déanta acu le roinnt bliain anuas chun cás an Ghaeilge agus na Gaeltachta a chur chun cinn. Ach is deachair a bheith i do úrlabhraí Ghaeltachta faoi láthair. D’íoc Dónal Ó Cnáimhsí, atá ag obair i bPáirc Náisiúnta faoi choimirce na Roinne, go géarr as a bheith mar urlabhraí Ghaeltachta nuair a ghlac sé páirt i bhfeachtas Guth na Gaeltachta faoin Acht Ghaeltachta.

An mbristear as mo phost me?
Dónal Ó Cnáimhsí ar Ghaelscéal
Dá mbeinn fós i mbun oibre mar Bhainisteoir Forbartha agus ag brath ar dheontas reachtála ón Údarás chun mo pháigh a íoc agus chun fánacht beo mar eagras (mar atá sé ag go leor de na Comharchumainn agus na Comhlachtaí Pobalbhunaithe sna cheantair Ghaeltachta) ní dóigh liom go mbeinn anseo inniu. Bheinn imníoch aon ról ceannaireachta a thógáil i bhfeachtas ag cáineadh polasaí an Údaráis agus na Roinne mar go mbeadh amhras orm faoin ár ndeontais reachtála. Gan an deontas san, bheadh deireadh le neart Comharchumainn agus na Comhlachtaí Pobalbhunaithe sna Gaeltachtaí

Easpa daonlathais
Smaoiním freisin ar bhaill bhord Údarás na Gaeltachta agus iad togha go dtí seo ag pobail Ghaeltachta chun guth a thabhairt dóibh ar an mbord san. Ach, anois de bharr na hathraithe atá le theacht ar an mbord san ag éirí amach as an striúchtúir nua atá molta faoin Acht Ghaeltachta, tá an guth sin le bheith laighdaithe do roinnt Gaeltachtaí. De réir Acht na Gaeltachta 2012 beidh ar Ghaeltachtaí Chorcaí, na nDéise agus na Mí sealaíocht a dhéanamh ar a chéile, le suíochán acu ach dhá bhliain as gach sé bhliain ar bhord an Údaráis. Measaim féin go bhfuil an trí cheantar Gaeltachta sin faoi mí bhuntaiste mór faoin struchtúr nua agus d’fhéadfá a rá go bhfuil siad cosúil le ‘saoránaigh den dara ghrád’ dá bharr. I mo thuairim beag phearsanta féin, is mór an scannall agus an náire é sin.

Mura bhfuil na ceantracha Gaeltachta seo tábhachtach go leor chun suíochán lán aimsirthe a bheith acu ar bhord an Údaráis, cén dearcadh a bheas ag an Roinn orthu agus iad i mbun pleanáil teanga? Níl freagra na ceiste sin agamsa fós, ach táim amhrasach.

Córas oscailte ceapacháin?
Táim amhrasach freisin maidir leis an proiseas earcaíochta do Bhord an Údaráis. Tá leideanna laidre tugtha ag an Aire Stáit Mac Fhionnghaile nach bhfuil sé ceangailte comhaltaí a roghnú ón bhreis is trí scór iarratasóir a chur isteach ar an bproiseas earcaithe a thionscnaigh Public Jobs le linn an tSamhraidh. Tá sé tugtha le fios freisin nach gá go mbeadh sé ceangailte cúigear ban a cheapadh ar Bhórd an Údaráis chun cloí le treoirlínte maidir le h-ionadaíocht chothrom ar bhoird Stáit. Tá daoine tar éis cur isteach ar phroiseas ar cheap siad bheith oscailte, daoine réasúnta le caillíochtaí maithe agus taithí, agus is masla do na daoine seo agus don phroiseas gan fiú gearr liosta a dhéanamh agus iad a chur faoi agallamh mar a dheintear le boird Stáit eile.

Pobal bunaithe
Ach ag teacht ar ais chuig an bPleanáil Teanga.

Pobal bunaithe!
Cé go bhfuil an Acht Gaeltachta lochtach, agus is é an trua nár tugadh cluas éisteachta ceart do urlabhraithe agus abhchoídí teanga agus é á fhorbairt, tá áthas croí orm gur ar na heagraíochtaí pobail bhunaithe atá an cúram chun dul i mbun pleanáil teanga, seachas an stáit chóras. Chun go mbeadh aon plean teanga éafachtach, is gá go mbeadh an pobal lárnach ann. De réir an Acht is é an cúram a bheas orthu ná “plean a ullmhú arb é is cuspóir leis socrú a dhéanamh maidir le méadú ar úsáid na Gaeilge i saol teaghlaigh, oideachais, poiblí, sóisialta, áineasa agus tráchtála an limistéir lena mbaineann agus an céanna a spreagadh, de réir critéar pleanála teanga forordaithe”(Acht Gaeltachta 2012). Jab beag, mar dhea!

Udarás na Gaeltachta
Tá áthas orm freisin go bhfuil ról ag Údarás na Gaeltachta chun tacú leis na Chomharchumainn Ghaeltachta chun dul i mbun an phleanáil. Deireann an Acht go "gcuideoidh Údarás na Gaeltachta leis an eagraíocht ... maidir leis an bplean Gaeilge ... a chur i ngníomh” (Acht Gaeltachta 2012)

Ceisteanna agus amhras!
Ach seo an áit a thosnaíom ag ceistiú.
Cén taithí atá ag an gnáth chomharchumann nó Údarás na Gaeltachta ar phleanáil teanga?
Conas atá said chun dul i mbun na hoibre ar bharr an obair eile atá ar siúl acu cheanna féin? Nó an bhfuil sé i gceist go gcuirfear stop le roinnt den obair atá ar siúl acu faoi lathair chun díriú ar an bpleanáil teanga?
Cén achmhainní a bheas ar fáil ar an dtalamh, tríd an Údaráis chun pleananna teanga a réiteach is a chur i gcrích?
An mbeidh airgead agus tacaíocht curtha ar fáil chun gur féidir dul ina mbun i gceart?
An mbeidh teacht ar chomhairle agus traenáil ó shaineolaithe náisiúnta agus idirnáisiúnta chun tacú leis an bpleanáil?

Cúig céim riachtanach!
Mar a thuigim é tá cúig céim ag baint leis an bpleanáil teanga. Taighde, Anailís, Plé Poiblí, Forbairt an Phlean, Cur i bhFeidhm agus Monatóireacht. Ní féidir aon phleanáil teanga a dhéanamh i gceart mura bhfuil an 5 céim seo i gceist.

Bíonn airgead, am agus saineolas de shaghas éigin ag teastáil uait chun ina mbun i gceart. Is gá go mbeadh daoine ag obair ar an talamh i ngach ceantar Ghaeltachta nach mbeadh d’aidhm ná de chúram orthu ach an pleán teanga - agus ní mór meas a léiriú don phroiseas sin trí maoiniú réasúnta a chur ar fáil don obair atá le déanamh. Faoi láthair tá an cúram seo á chur ar Chomharchumainn Ghaeltachta gan aon achmhainní breise, agus tá na h-oibrithe sna h-eagrais seo ag obair ar réimse leathan imeachtaí cheanna féin. Ní féidir leo tabhairt faoin obair pleanála teanga gan athrú éigin.

Ní gá ach breathnú ar phleannana teanga Ghaeltacht na nDéise agus an Spidéal chun fianaise a fháil ar seo. Níor thit an dá phlean seo ón gcrann. Chaith said neart airgead, a bhí curtha ar fail le thacaíocht ón Roinn, chun na pleananna seo a chur le chéile, le tacaíocht agus comhairle ó shaineolaithe. Ach ní fiú airgead a chaitheamh ar an bpean a réitiú, mura bhfuil na hachmhainní cuí curtha ar fail chun gur féidir dul chun cinn a dhéanamh ar aidhmeanna agus spriocanna an plean.

Seo mar a deirtear i bPlean Teanga an Spidéil:
"Meastar go bhfuil sé riachtanach dhá phost – Comhordaitheoir Pleanála Teanga agus Feidhmeannach PleanálaTeanga – a chruthú le cúram a dhéanamh de nagníomhaíochtaí sin agus a bhfuil sa gcáipéis seo a bhrúchun tosaigh sna blianta beaga seo romhainn in éineacht le dreamanna eile sa bpobal” (2010)

"Ní thiteann plean ón gcrann!"
Gan Foireann Pleanála Teanga lánaimseartha a bheith fostaithe, bheadh sé dodhéanta mór sprioc an tionscadail a bhaint amach, agus an-dúshlánach sciar suntasach fiú de na gníomhaíochtaí atá leagtha amach sa bPlean Teanga seo a thabhairt i gcrích. (Pleán Teanga an Spidéil)

Chun an plean teanga a chur faoi lán tseoil agus ag tosnú leis an suirbhé, bheadh súil le bainisteoir teanga a fhostú. Is plean uaill mhianach é, a chuirfear i gcrich thar thréimhse trí bhliana. Tá sé fíor-thábhachtach nach bhfágfar an plean faoi dhaoine deonacha. Tá riachtanas ann do dhuine a bheidh dírithe go hiomlán ar phleanáil teanga. (Pleán Teanga na Déise)

Moill agus cumas na hudaráis - UnaR, an Roinn
Tá ceisteanna agam freisin maidir leis cumas Údarás na Gaeltachta tacaíocht cuí a chur ar fail.  Tá an Údarás ag plé le réimse leathan oibre cheanna féin, agus tá laighdiú tagtha ar an mbuiséad acu, ag an am seo go bhfuil cúramaí tábhachtach breise acu. Tá eagla orm dá bharr nach pleanáil teanga ceart a bheas ar siúl, ach ag ticeáil boscaí.

Bhí athas orm cloisteáil le déanaí go mbeidh dianchúrsaí i bpleanáil teanga á ghlacadh ag baill foirne Údarás na Gaeltachta a bheidh ag plé leis an bpleanáil teanga. Cloisim freisin go mbeidh cúrsaí oiliúna á chur ar fáil don bhainisteoirí Chomharchumainn agus eile atá ag obair san earnáil phleanála teanga.

Dearbhú Rialtais
I Ráiteas an Rialtais i leith na Gaeilge 2006, dhearbhaigh an Rialtas a pholasaí ó thaobh an Ghaeltacht a neartú mar phobal ina labhraítear an Ghaeilge. Sa Straitéis 20 bliain don Ghaeilge, 2010-2030 dúradh gur é aidhm pholasaí an Rialtais i leith na Gaeilge ná úsáid agus eolas ar an nGaeilge a mhéadú mar theanga phobail ar bhonn céimiúil.

Má tá chun éirí leis an bpróiséis Pleanála Teanga agus na haidhmeanna Rialtais seo a bhaint amach, is gá go mbeadh an tacaíocht seo a leanas ar fail:

Go mbeadh tacaíocht praiticiúil agus traenáil éifeachtach curtha ar fáil ag an Rialtas tríd Údarás na Gaeltachta do na heagraíochtaí pobail-bhunaithe i ngach Gaeltacht atá cúram orthu Pleananna Teanga a réiteach

• Go mbeadh an maoiniú agus na háiseanna cuí curtha ar fáil ag an Rialtas tríd Údarás na Gaeltachta chun tacú leis na eagrais pobail bhunaithe aidhmeanna na pleananna teanga a chur i bhfeidhm go h-éafachtach.

• Go mbeadh daoine ag obair ar an dtalamh agus gan aon chúram eile orthu seachas an pleanáil teanga.

• Go mbeadh saineolaithe náisiúnta agus idirnáisiúnta sa phleanáil teanga ar fáil chun comhairle a chur ar Údarás na Gaeltachta agus na heagrais pobail bhunaithe ins na Gaeltachtaí maidir leis pleananna teanga a réitiú

Daoine Cáilithe ábalta agus tuilteanach!
 Le roinnt bliain anuas tá cúrsa céime íontach ar phleanáil teanga curtha ar fáil i nGaillimh (MA/Dioplóma Iarchéime (Pleanáil Teanga)— lánaimseartha). Conas an féidir an úsáid is fearr a bhaint as na daoine ar fad atá tar éis an dua a chur orthu féin céim Máistreachta sa Phleanáíl Teanga a bhaint amach? Cén ról a bheidh ag na daoine seo san athbheochan teanga ins na Gaeltachtaí? Tá said ábalta agus tuilteanach, ní gá ach labhairt leo.

Tá deis againn anois difir súantasach a dhéanamh do stadas an Ghaeilge sa Ghaeltacht.
Ná chaill í. Tá todhchaí na Gaeltacha ag braith orainn go léir, agus ar an Rialtas chun tacú linn.
Share/Save/Bookmark

2.11.12

Údarás Neamhspleách no Údarás Tarmligthe

Dúirt an tAire Stáit sa Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Donnchadh Mac Fhionnlaoich T.D. inné. "Mar thoradh ar chinneadh an Rialtais inniu, beidh Coimisinéir Teanga atá ceaptha go reachtúil lonnaithe sa Ghaeltacht i gcónaí agus leanfaidh an Coimisinéir le feidhmiú a chumhachtaí reatha go neamhspleách faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003.

Cás an choimisinéara! (Irish Times 7 Samhain'12)
Chomh maith leis sin, tiocfaidh coiste saineolaithe, a bheidh ag feidhmiú ar bhonn pro bono, in áit an Choimisiúin Logainmneacha. Cinnteoidh an cur chuige seo go mbeidh meicníocht sheachtrach d'athbhreithniú ar logainmneacha Gaeilge ann i gcónaí, de réir dhea-chleachtas."


An Coimisinéir Teanga
"Athstructurú riaracháin amháin." a dúirt sé atá i gceist ar an Raidío faoi. "Dul chun chinn," a thug sé ar an chinneadh. Deireann sé nach bhfuil aon sabháil airgead i gceist. (i ndairíre ní chosnaíonn an Oifig seo mórán níos mó ná phinsin trí nó ceithre Airí Rialtais!)

Céard é an chinneadh atá déanta?

Tá seo ón ráiteas a éisíodh ar an 31ú Lá Deireadh Fomhair 2012:
Tarmligfear comhachtaí & feidhmeanna

Comhcheanglófar Oifig an Choimisinéara Teanga le hOifig an Ombudsman. Leanfaidh Coiminéir (sic) Teanga, a bheidh ceaptha go reachtúil agus a bheidh lonnaithe sa Ghaeltacht, ag feidhmiú cumhachtaí reatha an Choimisinéara go neamhspleách faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla.

• Comhcheanglófar Oifig an Choimisinéara Teanga le hOifig an Ombudsman.
• Aistreofar cumhachtaí agus feidhmeanna reachtúla an Choimisinéara Teanga faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 chuig an Ombudsman agus tarmligfear iad chuig an gCoimisinéir Teanga faoin reachtaíocht leasaithe.
• Leanfaidh Coimisinéir Teanga, a bheidh ceaptha go reachtúil agus a bheidh lonnaithe sa Ghaeltacht, ag feidhmiú cumhachtaí reatha an Choimisinéara go neamhspleách faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003."

Maolú ar oifig agus cumhachta an Choimisinéara Teanga atá i gceist anseo i ndairíre dár leis an iar-aire Gaeltachta Éamon Ó Cuív T.D., a chaith cúig mbliain agus níos mó ag seoladh an reachtaíocht (Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003) trén Oireachtas agus a chuir Oifig an Choimisinéara Teanga ar bun. Ní dóigh liom go raibh an Acht gan locht, tá cumhacht an Coimisinéara lag go leor, mar shampla go mór mór toisc nach bhfuil aon cumhacht a deanamh na scéimeanna sna heagraíochtaí poiblí. Ach ar a laghad ba dhuine amháin a bhí ag lucht na Gaeilge agus na Gaeltachta i ndán a chuid gearán a dhíriú air ag cosaint a chuid cearta teanga le dóchas go dtarbhfar aird áirithe air é!

D'éisigh Sinn Féin ráiteas faoi leis agus dúirt a Úrlabhraí Ghaeilge & Gaeltachta Trevor Ó Clochartaigh féin gcinneadh seo, "Tá faitíos orm nach dtuigeann siad impleachtaí na gcinntí atá siad ag déanamh, ná an dochar fadtéarmach a dhéanfaidh sé do chearta Gaeilgeoirí!" Agus seo á scríobh ní fhacathas ráiteas oifigiúil ó Fhiana Fáil seachas an méid a dúirt Éamon Ó Cuív ar an Raidío. Níl tada ann ó Ubhlábhraí Gaeltachta acu, Micheál Kitt go fóill.

Ní fhacathas nó níor chualathas focal ar bith i bhfábhar an chinneadh ó éinne seachas ón Aire Deenihan agus an Aire Stáit. Dúirt an Aire Deenahan go ndeineadh "Comhairliúchán chuimsitheach" faoin gceist seo. Ní fios cé lena rinne siad an comhairliúchán ar bith bíodh sé cuimsitheach nó nach mbíodh! Go bhfios dúinn, mar níor séanadh an méid a dúirt an Seanadóir Ó Clochartaigh, ní le hOifig an Ombudsman ná fiú Oifig an Choimisinéara féin a rinne sé comhairliúchán!

Tarmlig!
Níl amhras ar bith ach go bhfuil neamhspleachas ag an Coimisinéir. Tá feidhmeanna an Choimisinéara soiléir faoin Acht. Tar éis beagnach naoi mbliana tá sé soiléir nach bhfuil eagla ar bith ag Seán Ó Cuirreáin an dlí a chosaint. Tá sé freagrach don Oireachtas amháin agus ceaptha ag an Uachtarán. Ach faoin gcinneadh seo is cosúil don Ombudsman a bheidh sé freagrach mar, "aistreofar cumhachtaí agus feidhmeanna reachtúla an Choimisinéara Teanga faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 chuig an Ombudsman agus tarmligfear iad chuig an gCoimisinéir Teanga!" Muna deirtear a mhalairt is don Ombudsman, Emily O'Reilly, a bheidh sé freagrach agus ní don Oireachtas.

Cinnte is athstructurú atá ansin ach tá sé i bhfad níos mó ná athrú riaracháin. Athríonn sé cumhacht agus freagracht na hoifige go dtí an Ombudsman ón Oireachtas. Ní bheidh ach "tarmlig" nó "toscaire" ann. Ní mar "toscaire" don Ombudsman a ceapadh ag an Uachtarán é. Agus anuas ar sin ní ar mholadh an Rialtas a rinne an Uachtarán an ceapachán seo ach ar mholadh an Oireachtais. Nach mbeidh ortha an Coimisinéar reatha a bhriseadh as a bpost chun go tarmligfear é arís! 

“Cur i gCéill” atá tugtha ag Stiúrthóir Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, Kevin De Barra, ar ráiteas an Aire Stáit. Dúirt sé "Ní thuigtear cén fáth a n-aistreofaí cumhachtaí ó oifig amháin go hoifig eile mura bhfuil siad ach le tairmligean go reachtúil díreach ar ais arís”.

Ní raibh mórán seans ag lucht na meáin soisialta tagairt a dhéanamh ar an gcinneadh go dtí seo. Tá an-chuid ag taisteal chuig Oireachtas na Samhna i Leitir Ceanainn agus seans nach bhfuil siad "ceangailte." Mar sin féin tá roinnt tagairtí ann:

"Spréidheadh ar an dream mhallaithe seo!"


"Mo léamh ar an bpreaseisiúint ná go mbeidh An Coimisinéar Teanga amháin
'neamhspleách' amach anseo, agus go mbeidh an Oifig comhcheangailte i. is dóch go gcaillfí poist!"

"Bheadh an léamh ceánna agam ar an sceál ... Níl cuma maith ar an scéal."

"Tá an Coimisinéar Teanga le ceangal!"

"Creimeadh de réir a chéile"

"Mo náire iad. Ta siad ag déanamh damaiste nach leigheasfar go gceann i bhfad. Na sceimeanna molta o fhoras na gaeilge ag tabhairt ar ais chuig re bord na gaeilge muid an oirthuaisceart ar an trá fhollamh. Bhel nar gheall siad ré úr don ghaeilge, ní dhearna siad mionsonrú ariamh ar cad ba chiall leis an ré úr ach mar a deirtear creimeadh a bhí i gceist!"

"Meas tú an bhfuil sé i gceist leanacht leis an gcoilleadh ach an acht úd a bheith leasaithe as éadan?"

"Coimisinéir neamhspleach, spleach, & Údarás gan fiacal - bhfuil focal níos fearr agat na "coilleadh" air?"

Bhfuil duine ar bith nach bhfuil i bhFine Gael nó sa Lucht Oibre a thuigeann cén ciall atá leis an gcinneadh seo? Bhfuil teangeolaí ar bith ar a son?

Ach thar rud ar bith eile mar a dúirt Kevin De Barra, ""Ní thuigtear cén fáth a n-aistreofaí cumhachtaí ó oifig amháin go hoifig eile mura bhfuil siad ach le tairmligean go reachtúil díreach ar ais arís”.



Share/Save/Bookmark

1.11.12

Comhairliúchán chuimsitheach?

Tá iarrtha ag an Seanadóir Trevor Ó Clochartaigh ar an Aire Stáit Gaeltachta todhchaí an Choimisinéara Teanga a shoiléiriú. 
Soiléiriú uainn!
Bhí urlabhraí Shinn Féin ar chúrsaí Gaeilge & Gaeltachta ag freagairt ráiteas ón Aire Dinny McGinley inné a léiríonn mian an Rialtais Oifig an Choimisinéara Teanga a thógáil isteach faoi Oifig an Ombudsman. Dar leis an Seanadóir Ó Clochartaigh tá an ráíteas úd tar éís an chás a dhéanamh níos doiléire agus nach cosúil go bhfuil buntáiste ar bith le fáil ag an Stát as an athrú atá molta. 

“Bhí sé soiléír ón tús nach raibh an tAire tar éis dothain machnamh a dhéanamh faoi na himpleachtaí atá i gcomhnascadh an dá oifig, Níor cuireadh aon fhianaise chun cinn go mbeadh sábháilt airgid ann, ná cén chaoi a gcuirfí i gcrích é go praiticiúil. 
An Rialtas ag déanamh neamhaird ar ról an Coimisinéir Teanga Seanadóir Ó Clochartaigh (8/11/2012)

Bhí an Seanadóir ag labhairt le linn cruinniú den Choiste Oireachtas Seirbhís Poiblí Fo-mhaoirsiú agus Achainithe inné áit a raibh stát-sheirbhísigh ón Roinn Coimirce Sóisialaigh, an Roinn Caiteachas Poiblí agus Athchóirithe agus an Coimisiúin um Ceapacháin Poiblí a cheistiú maidir le polasaí earcaíochta na Státseirbhíse

“Bhí na freagraí a fuair mé ó na stát-seirbhísigh iomtach míshásúil. Is léir nach dtugtar aon aird ar Oifig an Choimisinéir Teanga agus nách n-aithníonn siad cé chomh dáiríre is atá sé go bhfuil an Roinn Coimirce Sóisialta ag déanamh beag is fiú de chinneadh an Choimisinéara.

“Is léir ó imscrúdú an Choimisinéara nách raibh an Roinn ag cloí leis na polasaithe earcaíochta a bhí leagtha síos dóibh ó thaobh na Gaeilge, dar leis, agus nach bhfuil sé sin ceartaithe acu ó shoin in ainneoin rialú an Choimisinéara.

“D’admhaigh Státsheirbhísigh dá nglacfaí le rialú an Choimisinéara go bhfeadfadh impleachtaí a bheith ann do na mílte daoine a chuaigh faoi agallamh le tríocha seacht mBliana..

“Is léir freisin nach bhfuil aon polasaí soiléir ó thaobh líon na Gaeilgeoirí sa Stáit Seirbhís a ardú ag an Rialtas seo, agus nach bhfuil siad dáiríre ina thaobh. Cuireadh deireadh le éigeantacht na Gaeilge sa Stáit-Sheirbhís I 1974 agus tá titim ollmhór ar an méid daoine sa chóras gur féidir leo oibriú I nGaeilge ó shoin.

“Ní mór a rá freisin go nardaíonn an chás seo agus neamhaird an Rialtas ar rialú an Coimisinéara Teanga, ceisteanna d’Oifigí na hOmbudsman eile. Muna glacann siad le ról an Coimisinéara Teanga mar réiteoir, agus má ligtear don Roinn gan glacadh leis an rialú, caitheann abhras ar ról na hOmbusmen eile, agus an mbeadh an Rialtas in ann neamhaird a dhéanamh ar a rialachán freisin? Ní mór don rialtas tacú leis an gCoimisinéir Teanga agus brú a chuir ar an Roinn Coimirce Sóisialaigh glacadh lena rialú.”
"I ráiteas ón Aire Sinsearach, Jimmy Deenihan faoin ábhar seo, dúradh gur leanadh proiséas comhairliúchán chuimsitheach. Ach, is léir nár tógadh an bheirt imreoir is tábhachtaí isteach sa phlé seo - an Ombudsman féin, Emily O'Reilly agus an Choimisinéír Teanga, Seán Ó Cuirreáin. Nuair a labhair mise leo le déanaí ní raibh aon duine tar éís a gcomhairle a lorg faoin gcomhnascadh agus is beag seans gur tharla comhairliúchán chuimsitheach ó shin." 

"Níl muid blas ar bith níos soiléire i ndiaidh ráíteas an Aire Stáit inné. Ba chóir dó soiléiriú an mbeidh an Choimisinéir Teanga fós neamhspleách ar an Ombudsman, nó an mbeidh smacht ag oifig an Ombudsman ar chúraimí an Choimisinéara agus comhlíonadh a chuid dualgais reachtúla. An  mbeidh sé ábalta, mar shampla, fiosrúchán a dhéanamh maidir leis an Ombudsman féin agus comhlíonadh a cuid dualgais faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla, mar a b'éigin dó a dhéanamh roimhe seo?" 

"Tá todhchaí na fóirne eile in Oifig an Choimisinéar Teanga doiléír go maith freisin. Tuigim ón ráiteas go ndéanfar dlúthú ar an dá fhoireann. An gciallaíonn sé seo go mbeidh siad ar fad lonnaithe i mBaile Átha Cliath - agus mas ea, cé a bheidh ag tacú leis an gCoimisinéir chun seirbhís éifeachtach a chuir ar fáil ón nGaeltacht?" 

"An bunlíne atá anseo ná nach ndéanann sé ciall ó thaobh na heacnamaíochta ná ó thaobh oibríochtaí di i ndáíríre. Tá an tAire Stáit & an tAire Caiteachas Poiblí ag iarraidh cuma na maitheasa a chuir ar an scéal gur athchóiriú agus feabhsú seirbhísí poiblí atá i gceist mar chuid de phroiséas Rialtais níos leithne, ach níl anseo ach cur i gcéill.  Cleasaíocht atá ann ó Rialtas mí-éifeachtach atá ar a míle dícheall cur ina luí ar an bpobal go bhfuil siad ag sábháil airgead. An toradh a bheidh air ná go mbeidh siad arís eile ag lagú cur i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla agus an ról ríthabhachtach a imríonn an Coimisinéir Teanga ina leith." 

"Ba chóir do na hAirí torthaí an phroiséas comhaurliúchán a fhoilsiú agus sonraí don airgead a spáráilfear, dar leo. Tá faitíos orm nach dtuigeann siad impleachtaí na gcinntí atá siad ag déanamh, ná an dochar fadtéarmach a dhéanfaidh sé do chearta Gaeilgeoirí." 

Share/Save/Bookmark